Groene economie : de enige uitweg?

De kassa van Lux was op zaterdag 22 februari 2014 in Nijmegen tegen een uur 's middags nog niet open. Maar gelukkig wel boekhandel Roelants, die in hetzelfde pand zit als de kaartjes-balie. Ze hebben een prettige manier van boeken presenteren. Veel ligt plat op tafels, grofweg gesorteerd op genre of thema. Ergens achter in de winkel een plek waar veel boeken liggen die te maken hebben met onze veranderende samenleving. Veel bekende titels, maar gelukkig ook enkele onbekende. Boeken die al enige tijd uit zijn, maar die je toch hebt gemist.

Jan van Arkel is een uitgever die weinig titels uitbrengt, maar ze hebben bijna altijd te maken met transitie, milieu, economie e.d. In juli 2013 brachten ze voor de Partij voor de Dieren Méér uit. Een boek waarin vijftien personen ingaan op de vraag of onze maatschappij kan blijven groeien, of geluk daarvan afhangt en of er geen alternatief mogelijk is. Veel redelijk onbekende namen en enkele usual suspects, zoals Arjan Klamer en Jan Rotmans. Fractievoorzitter Marianne Timmer van de Partij voor de Dieren neemt twee artikelen voor haar rekening (Je geld of je leven? en Een nieuw perspectief).

Aan de vooravond van de lezing van Jan Rotmans in theater Markant in Uden tóch maar het boekje aangeschaft. In zijn hoofdstuk (Groene economie : de enige uitweg uit de crisis) (zonder vraagteken) zet hij kort en krachtig zijn visie neer. Hieronder uit dit boek enige citaten

De huidige crisis is een systeemcrisis. De financiële en economische crisis die nu al vijf jaar duurt, is slechts het topje van de ijsberg. Het is een voorbode van komende crises: een ecologische crisis, een klimaatcrisis en een grondstoffencrisis. Deze crises zijn diep geworteld in onze productie- en consumptiesystemen. Wij produceren en consumeren om onbeperkte groei te verwezenlijken door onze natuurlijke hulpbronnen in hoog tempo uit te putten. We lenen voortdurend van de aarde, maar betalen niet terug. Dat kan lang goed gaan, maar niet onbegrensd.

() Het wordt steeds duidelijker dat we in een kantelperiode leven: een tijdperk waarin we reeds een aantal ecologische grenzen hebben overschreden, waardoor ecologische systemen instabiel worden en hun weerslag zullen hebben op ons economisch systeem. Vanuit een transitieperspectied is een crisis een opluchting: een kans om het systeem op te schudden en te transformeren. Een crisis is een teken dat systeem en omgeving uit elkaar zijn gegroeid. Een systeemcrisis is een relatief korte periode van instabiliteit en chaos. In die periode reorganiseert het systeem zich en schept het een nieuwe structuur.

() De huidige systeemcrisis is ook een waardencrisis. De oude waarden hebben de crisis veroorzaakt. Oude waarden als exploitatie, maximalisatie, ongeremde groei, economisch rendement, kortetermijnwinst, kwantiteit, welvaart en zelfredzaamheid hebben decennia lang ons denken en handelen bepaald. Zonder nieuwe waarden, vanuit een nieuw waardenparadigma, komen we niet uit de crisis en vallen we steeds terug. De nieuwe waarden omvatten naast economische waarden ook sociale en ecologische waarden.

() Uiteindelijk gaat het om een nieuw ordeningsmodel van markt, overheid en maatschappij. Elk van deze entiteiten heeft zijn eigen afrekeningsmechanisme. De markt is gericht op de korte termijn, groei, winst en efficiency. De overheid richt zich op de iets langere termijn en streeft naar stabiliteit en incrementele veranderingen. Het maatschappelijk middeneveld is gericht op belangenbehartiging vanuit duidelijke tegenstellingen. Een vernieuwde versie van het Rijnlandse model, gericht op verduurzaming van de economie vanuit een fundamentele herbezinning, zou uitkomst kunnen bieden.

() De kern van een nieuwe, groene economie is het schoon en veilig produceren en consumeren van goederen, materialen en energie. 'Schoon' betekent dat we geen gebruik maken van fossiele energie (olie, kolen, gas), maar alleen van schone energie, zoals zonne- en windenergie, aardwarmte en bepaalde soorten biobrandstoffen. Een groene economie is circulair, wat betekent dat afval de grondstof vormt voor nieuwe producten: elk onderdeel van elk product is opnieuw bruikbaar of biologisch afbreekbaar.

Vervolgens somt hij negen aandachts-/uitgangspunten op:
* minder eenzijdige fixatie op economische groei
* afschaffen van het bruto nationaal product (bnp)
* duurzaam rendement is belangrijker dan snel gewin
* minder eenzijdige focus op aandeelhouders, en meer aandacht voor andere belanghebbenden
* milieuschade en maatschappelijke schade worden zoveel mogelijk doorberekend in de prijzen van producten en diensten
* vervuilende bedrijven betalen mee aan de maatschappelijke kosten die hun vervuiling oplevert
* hervorming van het belastingsysteem (milieu belastende en energieverslindende productie en consumptie worden sterk belast)
* stimuleren van nieuwe vormen van solidariteit
* structureel investeren in kennis op het gebied van duurzaamheid

(zondag 23 februari 2014)
Hans van Duijnhoven