Op een bepaalde manier herhaalt zich de geschiedenis. In het vroege voorjaar van 2009 wees mevrouw Ruardi van SSS (= Stichting Schrijvers Samenleving, een bemiddelingsorganisatie) ons op Joke Hermsen. Een - op dat moment - onbekende filosofe en schrijfster. Van wie een nieuw boek werd aangekondigd: Stil de tijd : pleidooi voor een langzame toekomst. Uit haar toelichting maakten we op dat dit boek (toen ook al !) perfect aansloot bij het jaarthema dat in dat voorjaar in de steigers stond: Herlevend burgerschap ("Draait de wereld om jou of om ons allemaal"). Joke Hermsen kwam, zag en overwon op zondag 21 februari 2010 het publiek in de Groene Engel in Oss. Een volle zaal. Inmiddels was dat boek verschenen en een kleine bestseller geworden.
Drie filmpjes
Die middag sloot ze af met een filmpje. Dat ze samen met haar partner had gemaakt. Een poging (een deel van haar) boek in beeld, tekst en muziek te vatten. In dat filmpje zat een prachtig liedje. Grieks. Weemoedig. Van Angélique Ionatis. Wie? Angélique Ionatos. Een Griekse zangeres die veel in Frankrijk optreedt. Geboren in 1954. Bekend van een Spaanstalige cd rondom Frida Kahlo (de Mexicaanse schilderes): Alas pa' volar. In dat filmpje zat O kyklos tou nerou (The cycle of the water) van de cd Mia thalassa uit 1994 opgesloten. Teksten van een Griekse dichter op muziek gezet door Mikis Theodorakis. Klik hier voor een clipje van dit nummer. Er zijn twee filmpjes over Stil de tijd (deel 1, 9:18) (deel 2, 8:57 ).
Vorige week gaf Joke Hermsen door dat ze tijdens haar lezing twee muziekfragmenten wilde laten horen. Dat is - achteraf - niet verbazend. Joke Hermsen heeft iets met muziek. En weet ook de kracht daarvan te waarderen. Deze muzikale aankondiging sluit mooi aan op een gewoonte die we in Oss en omgeving hebben. Indien mogelijk laten we tijdens het vollopen van de zaal muziek op de achtergrond horen. Een leuke cd, die vaag iets met de inhoud van die middag of avond te maken heeft. Voor deze avond had ik al een track geselecteerd. Sterker: die had ik al in een powerpoint met beelden en (lopende) tekst opgenomen. Een recent ontdekt liedje, waarvan tekst, muziek, sfeer en melodie aansluiten bij Kairos en die nieuwe bevlogenheid. Althans, dat denk ik. Benieuwd hoe Joke het zal ervaren. Na afloop heb ik haar deze cd overhandigd en een tweede met daarop andere tracks die ze wellicht ook zou kunnen waarderen.
Allan Taylor: een muzikale filosoofOnlangs reikte een vriend me de naam van een volstrekt onbekende folkzanger aan: Allan Taylor. Liet zijn laatste cd horen. Kort daarna aangeschaft. Af en toe gedraaid. En al kort daarna kwam de gedachte op dat deze Engelsman niet zomaar een tekst schrijft, zingt. Nee, aan elke tekst is hoorbaar geschaafd. Ga je googlen dan ontdek je dat hij ook filosoof is. En dat is te merken.
Zijn laatste cd - All is one - verscheen in het najaar van 2013 op het Duitse Stockfisch-label (als relatief dure SACD). Voor zover bekend niet opgenomen in Spotify. Die titel - All is one - is bewust zo gekozen. Allan Taylor worstelt evenals veel burgers met het dilemma wat in het leven belangrijk is: je eigen welbehagen, natuurlijk. Maar toch ook dat van je naasten, anderen. Hij refereert (zonder het te weten) aan het allereerste jaarthema van de Osse bibliotheek (in 2004): Waarom IK een probleem werd voor ONS. En dat All is one heeft ook alles te maken met het tiende en huidige thema Oefenen voor een andere tijd.
Een verschuiving?
De laatste jaren is voor steeds meer mensen duidelijk geworden dat het veel mensen het aan de ene kant redelijk goed met onszelf vinden gaan, maar aan de andere kant maken we ons zorgen over onze samenleving. Ook dringt langzaam het besef door dat het weinig zin meer heeft naar de ander te wijzen; die niet deugt, die moet veranderen. Want die ander, verwijst op zijn of haar beurt naar ons. Wij deugen in hun ogen niet; of moeten ons aanpassen. Trapped. Catch 22. Prisoner's dilemma. Of hoe je ook wilt noemen.
Van All is one naar We stood as one
We stood as one (track 4) is het prijsnummer van de cd. Zo'n track die je na het beslissende moment waarin je denkt "wat hoor ik hier!" wekenlang blijft draaien. Elke gezongen komma daarna kunt plaatsen, weet wanneer (zoals hier) af en toe de cello invalt en een zangeres amper hoorbaar het refrein gaat meezingen.
We stood as one kent een klassieke opbouw. Een of twee coupletten, het refrein, een couplet, een lang instrumentaal tussenstuk, couplet en afronding. En keer op keer komt we stood as one langs.
In dit liedje verwijst hij naar het titelnummer (All is one) maar laat twee woordjes weg en plaatst er een ander voor in de plaats. All is one wordt (We stood) as one. Is one wordt dus as one. Een wereld van verschil.
Toelichting bij We stood as one
Does it count for something, or is it all for nought? We have to make it count somehow, for life is short. As Jean-Jacques Rousseau said, "When death is at the door, is it worth leraning how we should have lived?" Perhaps the point is to live life as we believe it to be at the time, because when we have the experience of years we might not have taken those chances. And what times we might have missed and shared with our fellow travellers on the highway, when together, we stood as one.
Oude beelden, bekende beeldspraken, metaforen
Allan Taylor schrijft kristalhelder. Teksten die iedereen kan volgen. Hij gebruikt oude beelden. Refereert aan dingen die iedereen herkent. Cliché's zou je kunnen zeggen. Maar ze werken wel. Alhoewel dat natuurlijk een kwestie van smaak is, blijft.
Hij begint in het eerste couplet optimistisch. De wereld ligt open voor je. Volop mogelijkheden.
When the sun sweeps over the ocean
In the first few hours of dawn
In the silver waving dancing
Of a new day being born
Don't it make you feel like living
Don't it make you feel brand new
Like the sun is holding out a hand
And giving it to you
In het tweede couplet wordt dat optimisme genuanceerd. En - belangrijke constatering - dingen die tegenzitten doe je vaak jezelf aan. Omdat je jezelf niet volledig 'geeft'. Je afsluit. Duikt. Afzijdig blijft.
There are times of contemplation
When you're living in the grey
And darkness rides across the land
And steals away the day
When you hide among the shadows
When you whisper in the wind
When your heart seems closed forever
To the company of friends
Refrein
When your time is come and all is passed and gone
Let us hope that we can say we stood as one
In couplet drie voert hij een man op die niet écht begrepen heeft waar het leven om draait. Zo'n man die straks - als hij pensioen heeft - gaat genieten; maar nu moet er hard gewerkt worden. Geen tijd voor flauwekul. In zijn arbeidzame leven 'iets' doet wat niet echt bij hem past. Zijn passie niet durft te volgen.
I knew a man who carried
All the burdens of the world
And when he found the answer
The man had grown too old
For he never saw the flowers
Or felt his passion running wild
Or the innocence of laughing
And playng with a child
Refrein
When your time is come and all is passed and gone
Let us hope that we can say we stood as one
In het vierde, laatste én meest ontroerendste couplet volgt 'de conclusie'.
Denk aan iemand die het bedrijf verlaat; een crematie plechtigheid of een andere moment waarop je of je nu wilt of niet terug moet kijken op voorbije tijden. En je jezelf afvraagt: wat had nu écht waarde? Waar gaat het uiteindelijk in het leven écht over?
And one day we'll remember
How the days have passed and gone
And all the roads we've travelled
And the places left behind
There are some who still find favour
And some whose memory is lost
And then we'll count our blessings
And what the journey cost
Refrein
When your time is come and all is passed and gone
Let us hope that we can say we stood as one
We stood as one
We stood as one
We stood as one
Toelichting All is one (track 3)
Allan Taylor schrijft de volgende regels bij zijn titeltrack:
We enter this grand theatre of life as we leave it, alone. All we can hope for is that we sometimes, if not all of the time, took the road less travelled and made our mark upon it. For, no matter the races run, the battles lost or won, the dreams fullfilled or the chances missed, we will stand alone when all is gone, when one is all and all is one.
Allan Taylor probeert iets universeels te pakken. Is daarin zeker niet uniek. Ongeveer twintig jaar eerder nam een andere - veel bekendere - folkartiest een vergelijkbaar liedje op. June Tabor op haar cd Against the streams. In 1994 op het Topic label. In The turn of the road - van ene Les Baxter - gaat het over een stel dat samen oploopt. Door het leven. Right to the end. Het gaat over hun levensweg. Bochtig. Met soms T-splitsingen. Punten waar het stel uit elkaar had kunnen gaan. Maar nee, ze bleven samen.
Will you walk with me beyond the road's turning,
where day takes the valley that leads into night? -
Love, will you walk with me through my journey
or only till the light?
Love, will you hold me through all my life's evenings?
Love, will you take the road to the end?
I've never had someone I could believe in;
forever my lover, my friend?
Joke Hermsen bepleit in haar boek 'een nieuwe bevlogenheid'. Sterker: ze acht die noodzakelijk. De signs of the times wijzen er op. Veel mensen maken zich zorgen om ons te ver doorgedreven ik-denken. Evenals de eerder genoemde Alicja Gescinska (een jonge Pools-Belgische filosofe) bepleit ze meer engagement. Je druk maken over de ongemakken van onze tijd en samenleving. Hermsen is geen revolutionair type, maar ze weet wel dat de balans hersteld moet worden. Dagelijks kun je signalen oppikken. Mensen die zich hierover uitspreken. Boos maken. Met analyses komen. Suggesties aandragen. En, als je goed luistert of leest dan zie je dat ze allemaal begrijpen dat het alleen kan als we meer samen optrekken. Dat je het niet allen kan. Anderen nodig hebt. Van All is one naar we stood (sorry: stand) as one.
Twee kijktips tot slot
In Vrij Nederland stond op 22 maart 2014 een lang interview met Joke Hermsen. Dit artikel staat inmiddels op hun website. Met onderaan een zogenaamde Boekwijzer. Verrassend. Een college van een half uur van de jonge Tsjechische econoom Tomás Sedlácek (37 jaar). Die op 26 maart 2014 aan de Radboud Universiteit in Nijmegen in debat ging met de letterkundige Joseph Vogl. Enkele quotes:
In today's world we feed the fed.
Er waren/zijn 7 deugden. De zevende deugd (caritas/naastenliefde) is groei geworden
We zitten midden in een debat om te komen tot een ander, aangepast economisch/maatschappelijk model.
"A new religion is in the making. A new story!"
Klik hier voor dit artikel ("Utopisch denken beleeft een revival") met onderaan de link naar de lezing van Tomás Sedlácek.
Een clash tussen twee werelden
In oktober 2023 sprak de bekende Engelse tv-journalist Jeremy Paxman met de komiek/presentator Russell Brand. Is vandaag (28 maart 2014) al bijna 10 miljoen keer bekeken. Duur: 10:45. Hier spat der bevlogenheid van af. En is een clash tussen twee systemen, werelden. Twintigste eeuw versus eenentwintigste eeuw.
(vrijdag 28 maart-dinsdag 1 april 2014)
Hans van Duijnhoven
